Nuuskommentaar: 1 Junie 2023
Deur: Werner Human
Alhoewel beurtkrag – wat dalk meer akkuraat beskryf kan word as elektrisiteitdiefstal omrede dit gesinne, werknemers, en ondernemings beroof om ʼn bestaan te kan voer – reeds deel van alledaagse lewe gevorm het, bly dit ʼn moeilike taak om die omvang van die skade wat die voortslepende en verskerpte beurtkrag ons almal berokken, te bereken.
Dit is egter die hoenderprodusent Astral Foods wat in ʼn verslag bereken het dat hulle bedryfswins in die laaste ses maande met ʼn allemintige 88% gedaal het, met ʼn netto kontantuitvloei van meer as R700 miljoen wat aan beurtkragkoste bestee is. Verder word die groep gedwing om meer as R400 miljoen van hul uitbreidingskapitaal te spandeer op rugsteunoplossings vir water en elektrisiteit – ʼn uitgawe wat totaal onnodig sou wees indien daar nie beurtkrag was nie.
In reële terme beteken dit dat verdere werksverliese onvermydelik is, voedselpryse die hoogte gaan inskiet, met minder kos wat geproduseer gaan word wat ons aangewese gaan maak op invoere, en dít met ʼn rand wat al hoe meer verswak. Chris Schutte, die uitvoerende hoof van Astral, waarsku dat Suid-Afrika op ʼn voedselkrisis afstuur.
Schutte is een van die min sakelui wat reguit oor die krisis praat en direk na die regering verwys deur aan te voer dat die regering nog steeds nie die omvang van die krisis besef nie.
Nog ʼn sterk stem vanuit die sakegemeenskap is Busi Mavuso, die uitvoerende hoof van Business Leadership South Africa en oud-raadslid van Eskom, wat laasjaar voor die staande komitee oor openbare rekeninge (SKOOR) prontuit voor die komitee gesê het dat die kragkrisis alleenlik voor die deur van die ANC-regering geplaas moet word. Sy is na dié opspraakwekkende uitlating gevra om die vergadering te verlaat waar sy kort daarna uit die Eskom-raad bedank het.
Nóg ʼn stem wat sterk na vore kom is Johan Vorster, uitvoerende hoof van Clover, wat ʼn streep teen die hoogs onbeholpe plaaslike Ditsobotla-munisipaliteit in Lichtenburg getrek het, en na etlike jare se swak dienslewering die Clover-fabriek noodgedwonge moes skuif, wat tot meer as 300 werksverliese gelei het. Vorster het onlangs by ʼn gespreksgeleentheid in George na president Ramaphosa se besluitelose leierskapstyl verwys en ʼn beroep op gemeenskappe gedoen om ʼn verskil te maak waar hulle woon. “Een persoon kán ʼn verskil maak,” het Vorster gesê.
Dit is kenmerkend aan sakelui dat hulle openbare uitlatings oor aktuele sake eerder vermy, en dat politieke partye en die burgerlike samelewing eerder hierdie spasie opneem en verandering bewerkstellig. Dit is te verstane dat sakelui in die agtergrond bly wanneer daar onstuimighede in die openbare- of politiese- sfeer is, want hulle loop ʼn risiko om as aktivisties of bevooroordeeld voor te kom sou hulle wel in die kryt klim.
Die krisis wat teweeggebring word deur die regering noop egter die sakegemeenskap om baie beslis in die openbare kryt te klim, die stand van sake te veroordeel, die regering as sondebok onbeskaamd uit te wys, en saam aan oplossings te werk. Sakelui moet toenemend tot hierdie gesprekke toetree, en kan gerus wees dat hulle getroue, lojale en vasbeslote bondgenote sal hê in die vorm van georganiseerde gemeenskappe wat reeds ywerig te werk gaan om ʼn nuwe werklikheid te bou, en ʼn verskil te maak waar jy woon.
